1. Rối loạn mỡ máu là bệnh gì?
Chất béo cùng với protein (chất đạm) và carbohydrate (chất đường bột), là ba thành phần chính của các tế bào sống. Cholesterol và triglycerides là chất béo trong cơ thể và có vai trò cung cấp năng lượng.
Bệnh rối loạn mỡ máu là tình trạng thể hiện nồng độ chất béo trong máu quá cao hay quá thấp bao gồm:
- Tăng nồng độ lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL – cholesterol hay cholesterol xấu);
- Giảm nồng độ lipoprotein tỷ trọng cao (HDL – cholesterol hay cholesterol tốt);
- Tăng nồng độ triglyceride.
Chia thành 2 loại: Nguyên phát và thứ phát.
• Rối loạn mỡ máu nguyên phát : Nguyên nhân phổ biến thường bắt nguồn từ di truyền gia đình.
• Rối loạn mỡ máu thứ phát do các nguyên nhân như: đái tháo đường, hội chứng thận hư, tăng urê máu, suy tuyến giáp, bệnh gan, nghiện rượu...
2. Biểu hiện lâm sàng bệnh rối loạn mỡ máu
Hầu hết những người có cholesterol máu cao đều không có dấu hiệu gì báo trước và cách duy nhất để phát hiện ra bệnh là làm xét nghiệm máu. Tuy nhiên, một số biểu hiện lâm sàng sau có thể giúp cảnh báo bạn cần gặp bác sĩ ngay:
- Huyết áp không ổn định
Một dấu hiệu dễ nhận biết là khi bị rối loạn mỡ máu, người bệnh luôn cảm thấy mệt mỏi, choáng váng, ăn không tiêu, rối loạn về tiêu hóa, huyết áp không ổn định (Đối với người trưởng thành, huyết áp tâm thu dưới 120mmHg và huyết áp tâm trương dưới 80mmHg thì được gọi là huyết áp bình thường. Vì vậy khi thấy huyết áp thường xuyên thay đổi thì chúng ta cần đến bác sĩ để được thăm khám và điều trị bệnh (nếu có).
Bệnh lý suy tuyến giáp có thể gây ra tình trạng rối loạn mỡ máu thứ phát ở người bệnh
- Chân đau, tê bì và lạnh
Cholesterol trong máu tăng cao khiến mạch máu bị tắc nghẽn, máu không đưa được đến chân khiến chân bị tê bì, đau nhức, sưng tấy, các khớp ngón chân mệt mỏi. Không những thế, do thiếu máu nên chân và bàn chân cũng dễ bị lạnh hơn. Vì thế, khi thấy xuất hiện những triệu chứng này ở chân, bạn cần đi khám ngay để xác định sớm nguyên nhân có phải do rối loạn mỡ máu hay không.
- Đau ngực
Có những người bệnh khỏe mạnh bình thường chỉ cơn đau ngực tử vong vì họ không biết rằng căn nguyên sâu xa đó là rối loạn mỡ máu. Bởi những cơn đau thắt ngực do máu nhiễm mỡ không xảy ra thường xuyên, trong thời gian ngắn, tự mất không cần điều trị.
Vì thế, nếu thấy triệu chứng này tái diễn bất cứ lúc nào, hoặc có cảm giác khó chịu vùng ngực như bị đè nặng, bóp nghẹt, đầy tức, kéo dài từ vài phút đến vài chục phút thì bạn phải gặp bác sĩ ngay.
Triệu chứng đau ngực rất nguy với bệnh nhân bệnh rối loạn mỡ máu
- Đột quỵ
Khi bị rối loạn mỡ máu, chỉ số triglyceride cao hơn mức an toàn, các mảng xơ vữa động mạch sẽ cản trở việc lưu thông máu lên não. Từ đó, não thiếu oxy, dẫn đến các cơn đột quỵ.
3. Triệu chứng rối loạn mỡ máu thường gặp
Những người mắc rối loạn mỡ máu mức độ nhẹ thường không có triệu chứng rõ ràng và chỉ được phát hiện tình cờ trong quá trình xét nghiệm máu định kỳ. Ngược lại, rối loạn mỡ máu được cho là một trong những nguyên nhân chính gây bệnh tim mạch và có triệu chứng cụ thể.
Một số dấu hiệu bệnh điển hình thường là khi chúng đã ảnh hưởng đến các cơ quan khác của cơ thể như tim, não, thận như:
- Đau tức ngực, áp lực ở ngực;
- Khó thở, đau khi hít thở mạnh;
- Đau, căng ở khu vực cổ, quai hàm, vai, lưng;
- Nhịp tim nhanh;
- Ngất xỉu.
Một số người có mức cholesterol và chất béo trung tính cao khiến phát triển xanthomas, biểu hiện ở các vết nổi, u vàng vùng xung quanh mắt, khuỷu tay, mắt cá chân. Trường hợp này thường phổ biến ở những bệnh nhân có tiền sử rối loạn mỡ máu trong gia đình. (2)
4. Nguyên nhân nào gây rối loạn mỡ máu?
Khi nồng độ cholesterol và triglycerid đột ngột tăng quá cao sẽ khiến cho hàm lượng mỡ máu tốt trong cơ thể bị giảm đi, gây ra tình trạng rối loạn mỡ máu. Bệnh sẽ chia thành 2 loại với những nguyên nhân sau:
4.1. Rối loạn mỡ máu nguyên phát
Nguyên nhân gây rối loạn về mỡ máu ở loại này chủ yếu là do yếu tố di truyền. Tuy nhiên, tỷ lệ người mắc bệnh khá hiếm và thường xuất hiện ở độ tuổi trước thiếu niên. Thế nhưng, đây lại chính là yếu tố gây ra rất nhiều bệnh lý liên quan đến tim mạch nghiêm trọng từ sớm và có thể làm cho tuổi thọ của người bệnh bị hạn chế.
4.2. Rối loạn mỡ máu thứ phát
Tình trạng này xảy ra khá phổ biến với những nguyên nhân dưới đây:
-
Lối sống và sinh hoạt thiếu khoa học: Những người lười vận động, ăn quá nhiều thức ăn nhanh, giàu chất béo hoặc sử dụng thường xuyên thực phẩm đóng hộp,… sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh. Nếu để lâu không điều trị rất dễ bị xơ vữa động mạch, gây ra tai biến mạch máu trong tương lai.
-
Uống quá nhiều bia, rượu: Tình trạng này thường hay gặp phải ở những người sử dụng bia, rượu quá nhiều. Lâu dần, người bệnh sẽ có nguy cơ cao bị gan nhiễm mỡ hay thậm chí là xơ gan.
Rối loạn mỡ máu xuất hiện nhiều ở những người có lối sống thiếu khoa học
-
Bị thừa cân, béo phì: Những người có trọng lượng cơ thể quá nặng so với mức tiêu chuẩn rất dễ mắc phải căn bệnh này.
-
Hút thuốc lá: Khói thuốc lá là tác nhân khiến cho hàm lượng cholesterol tốt trong máu tăng lên và làm tích tụ lại những cholesterol xấu.
Ngoài ra, bệnh nhân bị xơ gan nguyên phát, gan ứ thận, tiểu đường hoặc suy giáp,… cũng rất dễ gặp phải những ảnh hưởng trong quá trình chuyển hoá mỡ máu. Đôi khi, kết quả xét nghiệm cho thấy chỉ số mỡ máu bị rối loạn lại là một dấu hiệu của những căn bệnh đã được nêu trên.
5. Các biến chứng của rối loạn mỡ máu
5.1. Hệ tim mạch
Khi nồng độ cholesterol trong máu quá cao, chúng sẽ hình thành các mảng xơ vữa, tích tụ trên các thành động mạch. Hậu quả một mặt là làm tắc nghẽn sự lưu thông máu trong lòng mạch, một mặt làm cho thành mạch trở nên xơ cứng hơn. Tình trạng này thường được biết với tên gọi là xơ vữa động mạch. Đây chính là biểu hiện thường gặp nhất và cũng là biểu hiện đáng lo ngại nhất của tăng lipoprotein.
Động mạch tại cơ quan nào bị tổn thương sẽ gây ra các triệu chứng ngay tại cơ quan đó. Nếu tổn thương động mạch tại tim cấp tính sẽ gây ra nhồi máu cơ tim, người bệnh đột ngột đau ngực dữ dội, vã mồ hôi, khó thở phải nhập viện. Trong trường hợp mạch máu nuôi tim tiến triển lâu dài, bệnh nhân thường giảm khả năng gắng sức một cách đáng kể, đi lại hay leo cầu thang thường nặng ngực, phải ngồi nghỉ mới giảm được.
Nếu động mạch tại não tắc hẹp sẽ gây nhồi máu não, người bệnh nhập viện trong hoàn cảnh đột ngột nói đớ, yếu liệt tay chân,... Khi được đưa đến bệnh viện tái thông dòng máu kịp thời, nhu mô não tổn thương hạn chế, bệnh nhân có thể hồi phục chức năng các cơ quan một phần nào. Nếu để muộn hay vùng nhồi máu não quá lớn, di chứng để lại rất nặng nề, người bệnh có thể đột quỵ nằm liệt giường, mọi sinh hoạt phụ thuộc người khác, suy giảm chất lượng cuộc sống.
Mảng bám do xơ vữa cũng có thể làm hạn chế dòng máu đến các động mạch cung cấp máu cho các cơ quan ở xa như chân, bàn chân. Đây là cơ sở của bệnh động mạch ngoại biên. Ban đầu, người bệnh có triệu chứng đi khập khiễng, đau cách hồi, phải ngồi nghỉ lại mới tiếp tục di chuyển. Sau đó, khoảng đường sẽ ngắn lại dần, bàn chân sờ thấy lạnh, giảm cảm giác, bắt mạch không thấy; nặng hơn là hoại tử do thiếu máu nuôi, đôi khi phải đoạn chi.
Các mảng xơ vữa tích tụ trên các thành động mạch làm mạch trở nên xơ cứng.
5.2. Hệ nội tiết
Một số tuyến nội tiết sản xuất ra các hormone cho cơ thể phải sử dụng cholesterol như estrogen, testosterone và cortisol. Vì vậy, nồng độ hormone trong máu cũng có mối tương tác với nồng độ cholesterol.
Thực vậy, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng khi nồng độ estrogen tăng trong chu kỳ kinh nguyệt của người phụ nữ, nồng độ cholesterol HDL cũng tăng lên và mức cholesterol LDL giảm. Ngược lại, khi đến tuổi mãn kinh, nồng độ estrogen giảm và lượng lipid trong máu không được sử dụng sẽ tăng lên. Đây là lý do vì sao phụ nữ trung niên sẽ tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch tương tự nam giới.
5.3. Hệ thần kinh
Cholesterol là một thành phần thiết yếu của bộ não con người. Trên thực tế, não chứa khoảng 25% lượng cholesterol cung cấp cho toàn bộ cơ thể. Chất béo này rất cần thiết cho sự phát triển và bảo vệ các tế bào thần kinh, cho phép não làm việc điều khiển các hoạt động sống.
Mặc dù cơ thể luôn cần một lượng cholesterol để não hoạt động tối ưu, nhưng khi quá nhiều cholesterol lại có thể gây hại. Lượng cholesterol dư thừa tạo mảng xơ vữa trong thành động mạch có thể dẫn đến đột quỵ gây nhồi máu não, dẫn đến mất trí nhớ, giảm khả năng vận động, khó nuốt, khó nói và ảnh hưởng tới các chức năng khác.
Ngoài ra, nhiều nghiên cứu cũng đã cho thấy mối liên hệ giữa nồng độ cholesterol trong máu cao và sự mất trí nhớ cũng như chức năng tinh thần. Nguyên nhân là vì khi cholesterol trong máu cao có thể đẩy nhanh quá trình hình thành các mảng beta-amyloid gây tổn thương não ở những người mắc bệnh Alzheimer.
5.4. Hệ tiêu hóa
Tại hệ tiêu hóa, cholesterol là nguyên liệu chính để gan sản xuất dịch mật - một loại dịch tiêu hóa giúp cơ thể phân hủy thức ăn và hấp thụ các chất dinh dưỡng xuyên qua thành ruột vào trong máu.
Tuy nhiên, khi có quá nhiều cholesterol trong dịch mật, phần dư thừa sẽ thúc đẩy hình thành các tinh thể, lâu dài sẽ tạo thành sỏi cứng trong túi mật, đường mật trong gan. Hệ quả sẽ gây tắc nghẽn làm người bệnh đau quặn từng cơn hoặc sốt cao do nhiễm trùng - nhiễm độc từ đường mật.
Chính vì những biến chứng rối loạn lipid máu nguy hiểm nêu trên, việc điều trị giảm lipid máu là vô cùng cần thiết. Chế độ ăn uống lành mạnh kèm theo thói quen tích cực rèn luyện cơ thể sẽ giúp mọi người phòng tránh các bệnh lý tim mạch cũng như những hậu quả xấu do tăng lipid máu gây ra.
6. Cách phòng tránh rối loạn mỡ máu
Mọi người đều có nguy cơ bị rối loạn mỡ máu cũng như không có biện pháp cụ thể giúp phòng tránh rối loạn mỡ máu. Tuy nhiên, một số lưu ý có thể giảm thiểu khả năng mắc rối loạn mỡ máu như:
- Chế độ ăn uống lành mạnh, tăng cường rau xanh, trái cây tươi trong thực đơn hàng ngày để tăng chất xơ.
- Điều chỉnh lối sống khoa học, tập thể dục tăng cường sức khỏe.
- Duy trì cân nặng, hạn chế tình trạng thừa cân, béo phì.
- Bỏ thói quen hút thuốc lá, sử dụng rượu bia, đồ uống có cồn, nước ngọt…
- Dùng chất béo không bão hòa lành mạnh có trong các loại hạt, đậu, dầu cá, dầu oliu…
- Uống nhiều nước.
- Tránh ngồi trong thời gian dài, có thể đi lại, vận động nhẹ trong thời gian làm việc.
- Hạn chế chất béo không lành mạnh có trong thịt đỏ, sản phẩm từ sữa, carbohydrate tinh chế, chocolate, thực phẩm chiên.
- Nếu bệnh sử gia đình ghi nhận mắc cholesterol cao, thế hệ sau cần chủ động thăm khám sức khỏe định kỳ nhằm sớm phát hiện dấu ấn bệnh, tránh biến chứng nghiêm trọng xảy ra.
7. Cách chăm sóc người bị rối loạn mỡ máu
Rối loạn mỡ máu là một trong những nguyên nhân chính khiến người bệnh nhồi máu cơ tim, đau tim, đột quỵ… Song người bệnh vẫn có thể tự bảo vệ mình bằng cách duy trì lối sống lành mạnh kết hợp dùng thuốc điều trị theo chỉ định của bác sĩ. Hãy lưu ý các hướng dẫn sau của bác sĩ để quá trình điều trị đạt hiệu quả cao:
- Bỏ hút thuốc lá, các chất gây nghiện, tránh hít khói thuốc;
- Ngủ đủ giấc, thời gian ngủ 8 tiếng/ngày;
- Tránh căng thẳng mệt mỏi, làm việc quá độ;
- Tăng cường thực phẩm dinh dưỡng, lành mạnh cho bữa ăn hàng ngày;
- Hạn chế tối thiểu uống rượu bia, nước ngọt…;
- Duy trì cân nặng ổn định;
- Kết hợp tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, đạp xe, tập yoga…;
- Hạn chế sử dụng thịt đỏ, mỡ động vật, đồ ăn chiên xào nhiều dầu mỡ…;
- Sử dụng thuốc đúng theo đơn bác sĩ đã kê, tái khám định kỳ theo lịch hẹn.
=================================================================
Phòng khám Bác sĩ Trịnh - Trao bạn sự chăm sóc tận tâm nhất
Thời gian làm việc : Tất cả các ngày trong tuần, từ 06H30 đến 20H00
Hotline : 0866.620.892 - 0935.716.563
