LIỆT DÂY THẦN KINH SỐ VII: TRIỆU CHỨNG - NGUYÊN NHÂN - ĐIỀU TRỊ

1. Liệt dây thần kinh số 7 là gì?

Dây thần kinh số VII là dây vận động, chi phối vận động cơ mặt. Liệt dây thần kinh số VII ngoại biên hay còn gọi là liệt mặt ngoại biên, là tình trạng mất vận động hoàn toàn hay một phần các cơ của nửa mặt, do tổn thương dây thần kinh mặt. Tình trạng này trái ngược với liệt mặt trung ương là tổn thương liên quan đến não.

Chúng ta ít biết rằng dây thần kinh mặt có đường đi phức tạp từ hệ thống thần kinh trung ương qua thái dương và tuyến mang tai đến các cơ ở vùng mặt. Đó là lý do các tổn thương vận động của nửa mặt có nhiều nguyên nhân như nguyên nhân từ thân não, ở dây thần kinh số VII, ở xương đá hoặc tuyến mang tai...

2. Triệu chứng liệt dây thần kinh VII

Có vai trò chính trong điều hành vận động khuôn mặt nên khi liệt dây thần kinh số 7 thường có biểu hiện đầu tiên trên khuôn mặt:

Triệu chứng

Bệnh nhân bị liệt dây thần kinh này thường có những biểu hiện sau: 

• Tuyến lệ hoạt động kém, mí mắt sụp, khô mắt, mắt không thể nháy hoặc nhắm mắt bình thường được. 

• Một bên miệng khó hoặc không mỉm cười được, không khép lại được, chảy dãi. 

• Miệng bị kéo lệch về bên lành.

• Bệnh nhân bị đau ở góc hàm, thái xương, tai,…

• Vị giác thay đổi.

• Nhạy cảm với âm thanh. 

• Khả năng nói bị hạn chế, không nói được, miệng méo, khó ăn và uống nước hay bị trào ra ngoài. 

Những trường hợp bệnh nhân bị liệt dây thần kinh số 7 do nhiễm trùng còn có thể xuất hiện những cơn đau dữ dội. Kèm theo là nổi mụn nước trong lưỡi hay vòm miệng. 

3. Nguyên nhân dẫn đến liệt dây thần kinh VII

• Nhiễm lạnh, trúng gió:

  Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, khi dây thần kinh số 7 bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi nhiệt độ đột ngột. 

• Nhiễm virus:

  Một số loại virus như Herpes simplex type 1 (HSV-1), Varicella-zoster (gây hội chứng Ramsay Hunt) có thể gây viêm và phù nề dây thần kinh số 7. 

• Chấn thương:

  Chấn thương vùng đầu, mặt, hoặc sau phẫu thuật ở vùng tai, xương chũm có thể gây tổn thương dây thần kinh. 

• Các bệnh lý khác:

  Viêm tai giữa, viêm tai xương chũm, u dây thần kinh số 7, u góc cầu tiểu não, bệnh tự miễn, bệnh tiểu đường, và các bệnh lý khác cũng có thể là nguyên nhân. 

Triệu chứng:

• Liệt mặt: Một bên mặt bị yếu hoặc tê liệt, khiến miệng bị méo, khó cười, khó nhắm mắt. 
• Khó khăn trong ăn uống: Khó nhai, khó nuốt, hoặc chảy nước dãi. 
• Thay đổi vị giác: Cảm giác mất hoặc thay đổi vị giác ở một bên lưỡi. 
• Đau tai hoặc đau mặt: Một số người có thể cảm thấy đau ở vùng tai hoặc mặt. 
• Nhạy cảm với âm thanh: Một bên tai có thể trở nên nhạy cảm hơn với âm thanh. 
• Khó nói: Khó phát âm rõ ràng các từ. 
• Khô mắt: Mắt có thể bị khô do giảm tiết nước mắt. 

4. Các biến chứng cụ thể:

• Vấn đề về mắt:

  • Viêm kết mạc, viêm giác mạc, loét giác mạc: Do mắt không nhắm kín được, dẫn đến khô và tổn thương bề mặt giác mạc. 
  • Lộn mí: Mí mắt không khép kín hoàn toàn, gây khó chịu và có thể dẫn đến các vấn đề về mắt khác. 
  • Khô mắt: Thiếu nước mắt do không nhắm mắt được, làm mắt bị kích ứng và tổn thương. 

• Các vấn đề về cơ mặt:

  • Co cứng cơ mặt: Cơ mặt có thể bị co rút bất thường, gây ra các cử động không mong muốn. 
  • Đồng vận: Một số cơ mặt có thể cử động cùng lúc, dù không có ý muốn, gây ra sự mất cân đối trên khuôn mặt. 
  • Hội chứng "nước mắt cá sấu": Chảy nước mắt khi ăn, do dây thần kinh điều khiển tuyến nước mắt và cơ mặt bị tổn thương. 

• Các vấn đề khác:

  • Đau nhức: Có thể xuất hiện ở vùng góc hàm, thái dương, hoặc tai. 
  • Khó khăn trong giao tiếp và ăn uống: Khó nhắm mắt, khó cười, méo miệng, khó nhai, khó nuốt. 
  • Ảnh hưởng tâm lý: Mất tự tin do thay đổi ngoại hình và khó khăn trong giao tiếp

5. Chẩn đoán bị liệt dây thần kinh số 7 (VII)  bằng cách nào?

Với bệnh liệt dây thần kinh số VII, cách chẩn đoán chủ yếu dựa trên các dấu hiệu lâm sàng. Bác sĩ sẽ hỏi cụ thể về trường hợp liệt mặt của người bệnh, xác định khu tổn thương giúp chẩn đoán và xác định được vị trí tổn thương thông qua cách xuất hiện tình trạng liệt mặt, các triệu chứng đi kèm như chảy tai, chấn thương, rối loạn vị giác, giảm tiết nước mắt...

Bên cạnh đó, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh qua lâm sàng bằng cách:

• Xác định tình trạng liệt mặt ngoại biên với các dấu hiệu đặc trưng của tổn thương như dấu hiệu Charles bell, người bệnh không thể nhắm kín mắt
• Ở trạng thái nghỉ, mặt người bệnh không cân xứng, bị kéo lệch về bên lành, nếp nhăn trán bị xóa so với bên đối diện, cung mày bị rũ xuống, mép bên liệt bị hạ thấp so với bên kia, má nhẽo và phồng lên khi thở ra
• Đối với các tổn thương kín, bác sĩ có thể thấy được nhờ dấu hiệu khi nhắm chặt mi mắt, lông mi bên liệt dài hơn bên lành

Nhìn chung để chẩn đoán chính xác tình trạng liệt dây thần kinh số VII, bác sĩ điều trị cần dựa vào các yếu tố trương lực cơ khi nghỉ, nghiên cứu nhóm cơ ở mặt và thực hiện các thăm khám khác như:

• Khám tai: Tìm các nốt phỏng vùng cửa tai, chảy tai và tình trạng màng nhĩ cho phép hướng chẩn đoán nguyên nhân.
• Khám họng và cổ: Sờ cổ mặt và khám họng để loại trừ khối u tuyến mang tai.
• Khám thần kinh: Tìm các tổn thương dây thần kinh sọ phối hợp khác.

Bệnh nhân có dấu hiệu liệt dây thần kinh số VII ngoài được chẩn đoán lâm sàng, còn được thực hiện các cận lâm sàng, xác định chính xác tình trạng, nguyên nhân gây bệnh.

• Chụp cộng hưởng từ sọ não có mạch máu não để xác định tổn thương tại trung ương hay ngoại biên
• Ghi chẩn đoán điện: phản xạ Blink test và ghi dẫn truyền vận động dây thần kinh VII
• Các xét nghiệm khác: Công thức máu, Đường máu, Máu lắng, Sinh hóa...

5. Điều trị